Przejdź do zawartości

Wojna kontynuacyjna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wojna kontynuacyjna
II wojna światowa, front wschodni
Ilustracja
Finowie przekraczają murmańską linię kolejową (1941)
Czas

25 czerwca 194119 września 1944

Miejsce

Karelia, obwód murmański

Terytorium

Finlandia, ZSRR

Przyczyna

niepowodzenie pierwszej agresji ZSRR na Finlandię (1939–1940)

Wynik

rozejm moskiewski:
formalne zwycięstwo ZSRR,
Finlandia obroniła swoją niezależność

Strony konfliktu
 Finlandia
 III Rzesza
 ZSRR
 Wielka Brytania[a]
Dowódcy
Carl Gustaf Mannerheim Klimient Woroszyłow
Leonid Goworow
Siły
400 000 – 530 000 Finów
220 000 Niemców
900 000 – 1 500 000
Straty
Fińskie:
63 204 zabitych lub zaginionych
158 000 rannych
939 cywilów zabitych w nalotach powietrznych
190 cywilów zabitych przez radzieckich partyzantów
2337–3500 pojmanych
Niemieckie:
14 000 zabitych lub zaginionych
37 000 rannych
200 000 zabitych lub zaginionych
385 000 rannych
64 000 pojmanych
4000 – 7000 zabitych cywili
brak współrzędnych

Wojna kontynuacyjna (fiń. jatkosota), wojna radziecko-fińska 1941–1944 – wojna pomiędzy Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich a Finlandią prowadzona od 25 czerwca 1941 do 19 września 1944.

Przebieg

[edytuj | edytuj kod]

Działania wojenne rozpoczęte zostały przez agresję ZSRR na neutralną Finlandię, dokonaną bez wypowiedzenia wojny w trzy dni po rozpoczęciu przez III Rzeszę operacji Barbarossa, nalotami sowieckiego lotnictwa bombowego na lotniska i miasta Finlandii przeprowadzonymi w dniach 25–26 czerwca 1941. W tej sytuacji Finlandia wypowiedziała wojnę ZSRR, mając zamiar odzyskać tereny utracone w marcu 1940 w czasie wojny zimowej – stąd nazwa wojna kontynuacyjna.

Żołnierze fińscy w umocnieniach linii V-4 podczas ofensywy karelskiej Armii Czerwonej 1944

Zadanie to udało się wojskom fińskim (w sile 16 dywizji piechoty, 2 dywizji strzelców oraz 1 brygady kawalerii pancernej) zrealizować do końca sierpnia 1941, ale na niektórych odcinkach frontu kontynuowały one ofensywę i wdarły się na terytorium radzieckie. Finlandia przystąpiła też do paktu antykominternowskiego (25 listopada 1941), a także udostępniła III Rzeszy północną część swego terytorium, skąd siły niemieckie rozpoczęły ofensywę w kierunku Murmańska (operacja Silberfuchs).

Fińskie natarcie na Przesmyku Karelskim w kierunku Leningradu zostało wstrzymane we wrześniu, jednak we wschodniej Karelii ofensywa była kontynuowana do 6 grudnia 1941. Finowie dotarli tam aż do jeziora Onega i rzeki Świr, po czym front ustabilizował się na następne dwa i pół roku, do czerwca 1944. W dniu zakończenia fińskiej ofensywy – 6 grudnia 1941 – fiński parlament podjął uroczystą uchwałę o zjednoczeniu wyzwolonych ziem z Finlandią, natomiast zajętym terytoriom sowieckim (tzn. nie należącym do Finlandii przed wybuchem wojny zimowej) nadano status okupacyjny. Jednocześnie rozpoczęto demobilizację – do wiosny 1942 180 tysięcy żołnierzy wróciło do domów.

Sowiecki czołg IS-2 zniszczony w czasie ofensywy w Karelii 1944, czerwiec 1944

Zmianę sytuacji przyniosła operacja wyborsko-pietrozawodzka, przeprowadzona w lecie 1944 przez Armię Czerwoną. W jej wyniku Finowie zostali wyparci z Linii Mannerheima oraz portu Viipuri. Armia Czerwona nie przełamała jednak całkowicie obrony i nie weszła w przestrzeń operacyjną Finlandii. Po lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 Józef Stalin zaczął wycofywać jednostki z kierunku północnego, aby użyć ich na kierunku strategicznie ważniejszego natarcia w Polsce i Niemczech, a Finowie zostali zmuszeni do podpisania zawieszenia broni (4 września), a wkrótce potem rozejmu moskiewskiego (19 września)[1]. Następnie, wskutek nacisków ze strony radzieckiej, Finlandia podjęła działania przeciw wojskom niemieckim w Laponii (wojna lapońska).

Wojna kontynuacyjna formalnie zakończyła się traktatem paryskim, podpisanym 10 lutego 1947, w którym potwierdzono zdobycze terytorialne ZSRR z marca 1940. Ponadto Finlandia utraciła na rzecz ZSRR kolejne tereny (okolice Petsamo) oraz flotę wojenną, zgodziła się na limity we własnej armii, dzierżawę półwyspu Porkkala na 50 lat i spłatę odszkodowań wojennych.

W 2007 w Finlandii opublikowano informację, że w 1991 władze tego kraju otrzymały propozycję odkupienia za 15 mld dolarów Karelii, jednak powołana przez prezydenta Mauno Koivisto grupa ekspertów ustaliła, że szacowane na 70 mld dol. koszty odbudowy i naprawy tamtejszej infrastruktury byłyby zbyt wysokie dla budżetu państwa. Informacjom tym zaprzeczył zarówno Koivisto, jak i inni ówcześni politycy. W 2019 r. były wiceminister spraw zagranicznych Rosji Andriej Fiodorow potwierdził, że w 1991 roku władze ZSRR chciały sprzedać Finlandii za 15 mld dol. Karelię i rejon Petsamo, a w 1992 taką samą propozycję powtórzył doradca prezydenta Rosji Giennadij Burbulis. Sam Burbulis zdecydowanie jednak temu zaprzeczył[2].

Wojna w filmie

[edytuj | edytuj kod]
Armata przeciwpancerna wz. 36 produkowana w Pruszkowie i Rzeszowie na licencji szwedzkiego Boforsa – prezentowany egzemplarz jest weteranem wojny obronnej 1939 r. oraz wojny kontynuacyjnej gdzie dotarł wraz z pomocą militarną przekazywaną Finom przez III Rzeszę, obecnie na ekspozycji w Parku Militarnym Muzeum Wojska w Białymstoku

O wojnie kontynuacyjnej powstały dwa dzieła w kinematografii fińskiej: Tali-Ihantala 1944 (2007) w reż. Åkego Lindmana i Sakariego Kirjavainena i Tuntematon sotilas (2017)[3]. Motyw wojen sowiecko-fińskich z lat 1939–1940 i 1941–1944 porusza także rosyjski film z 2002 pt.: Kukułka (ros. Кукушка) w reż. Aleksandra Rogożkina.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Finlandii 6 grudnia 1941 r., lecz praktycznie jedynym jej aktem było przeprowadzenie lotniczo-morskiego rajdu na Petsamo.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Układ z 19 września 1944 (ang.)
  2. Andrzej Łomanowski, Rosja chciała sprzedać Finom Karelię. Za 15 miliardów dolarów [online], rp.pl, 23 lipca 2019 [dostęp 2019-07-27] (pol.).
  3. Tuntematon sotilas (2017)

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]