Przejdź do zawartości

Paradoks

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Paradoks (gr. παράδοξος – „nieoczekiwany, nieprawdopodobny, zadziwiający”)[1][2] – twierdzenie logiczne prowadzące do zaskakujących lub sprzecznych wniosków z oczekiwaniami, w potocznym rozumieniu sprzecznych z intuicją. Polski filozof Bartosz Brożek, nazwał to „intuicyjną trafnością wybranego formalizmu”[3]. Sprzeczność ta może być wynikiem błędów w sformułowaniu twierdzenia, przyjęcia błędnych założeń, a może też być sprzecznością pozorną, sprzecznością z tzw. zdrowym rozsądkiem, np. paradoks hydrostatyczny, czy paradoks bliźniąt. W zagadnieniach filozoficznych paradoks przyczynia się nie tylko do nowych teorii prawdy, ale wzbudzając ciekawość, propaguje krytyczne myślenie[3].

Wybrane paradoksy

[edytuj | edytuj kod]
  • Paradoksy fizyczne:
    • paradoks dziadka – co się stanie, gdy po cofnięciu się w czasie zabijemy własnego dziadka?
    • paradoks bliźniąt – bliźnięta podróżujące z prędkościami podświetlnymi
    • paradoks EPR – próba wykazania, że teoria kwantów jest teorią niepełną (1935), która po głębszej analizie (John Stewart Bell, 1964) okazała się potwierdzeniem teorii kwantów
    • paradoks Olbersa – dlaczego w nocy jest ciemno, skoro wszędzie są gwiazdy?
    • paradoks Gibbsa – wzrost entropii przy mieszaniu jednakowych gazów. Paradoks znika jeśli uwzględnimy zasady mechaniki kwantowej, zgodnie z którymi jednakowe cząsteczki są nierozróżnialne. Przybliżoną, ale dobrą receptą jest podzielenie entropii cząstek przez
    • paradoks Algola – o gwiazdach podwójnych
    • paradoks hydrostatyczny – identyczne ciśnienie w różnych naczyniach

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Władysław Kopaliński: paradoks; paradoksografowie; paradoksalny sen. [w:] Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [dostęp 2018-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-02)].
  2. Henry George Liddell, Robert Scott: παράδοξος. [w:] A Greek-English Lexicon [on-line]. [dostęp 2018-07-14]. (ang.).
  3. a b Bartosz Brożek, ROLA PARADOKSU KŁAMCY W KONSTRUKCJI LOGICZNYCH TEORII PRAWDY [online], Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych (OBI), 2002, s. 35 [dostęp 2024-07-15] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-08-07]: