Przejdź do zawartości

Mangabka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mangabka
Lophocebus[a]
Palmer, 1903[1]
Ilustracja
Mangabka siwolica (L. albigena)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Infrarząd

małpy wąskonose

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Papionini

Rodzaj

mangabka

Typ nomenklatoryczny

Presbytis albigena J.E. Gray, 1850

Synonimy
Gatunki

6 gatunków – zobacz opis w tekście

Mangabka[5] (Lophocebus) – rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce[6][7][8].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 40–56 cm, samców 45–73 cm, długość ogona samic 55–80 cm, samców 65–100 cm; masa ciała samic 4–6,7 kg, samców 6–10 kg[8][9].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1870 roku angielski zoolog John Edward Gray w publikacji swojego autorstwa poświęconej spisowi katalogowemu małp, lemurów i owocożernych nietoperzy znajdujących się w zbiorach Muzeum Brytyjskiego[2] jednak nazwa którą ukuł – Semnocebus – okazał się być zajęta przez rodzaj ssaków należących do rodziny indrisowatych. Nową nazwę dla rodzaju nadał w 1903 roku amerykański zoolog Theodore Sherman Palmer[1]. Na gatunek typowy Gray wyznaczył (oznaczenie monotypowe) mangabkę siwolicą (L. albigena).

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Semnocebus: gr. σεμνος semnos ‘uroczysty, majestatyczny, dostojny’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[10].
  • Lophocebus: gr. λοφος lophos ‘grzebień, czub’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[11].
  • Cercolophocebus: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Cercocebus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 (mangaba) oraz Lophocebus Palmer, 1903 (mangabka)[4]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Cercopithecus aterrimus Oudemans, 1890.
  • Leptocebus: gr. λεπτος leptos ‘smukły, drobny’[12]; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[13].

Podział systematyczny

[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki[14][9][6]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[5] Podgatunki[8][6][9] Rozmieszczenie geograficzne[8][6][9] Podstawowe wymiary[8][9][c] Status
IUCN[15]
Lophocebus albigena (J.E. Gray, 1850) mangabka siwolica gatunek monotypowy południowy Kamerun (na południe od rzeki Sanaga), południowo-zachodnia Republika Środkowoafrykańska (na zachód od rzeki Ubangi), Gwinea Równikowa, Gabon i Kongo (na wschód od rzeki Ubangi) DC: 45–73 cm
DO: 67–100 cm
MC: 4,7–9 kg
 VU 
Lophocebus johnstoni (Lydekker, 1900) mangabka śniada gatunek monotypowy Demokratyczna Republika Konga (na wschód i południe od rzeki Ubangi i na północ od rzeki Kongo), zachodnia Rwanda i zachodnie Burundi; być może północno-zachodnia Uganda (na zachód od rzeki Nil Biały) i Sudan Południowy DC: 45–73 cm
DO: 67–100 cm
MC: 4,7–9 kg
 NE 
Lophocebus osmani Groves, 1978 mangabka ciemna gatunek monotypowy południowo-wschodnia Nigeria (Park Narodowy Gashaka-Gumti) i zachodnio-środkowy Kamerun, od Edéa i przez rzekę Sanaga do płaskowyżu Kamerunu; rozmieszczenie niepewne 45–73 cm
DO: 67–100 cm
MC: 4,7–9 kg
 NE 
Lophocebus aterrimus (Oudemans, 1890) mangabka czarna gatunek monotypowy Demokratyczna Republika Konga, w centralnej części Kotliny Konga, na południe i zachód od zbiegu rzek Kongo-Lualaba DC: 40–62 cm
DO: 55–85 cm
MC: 4,5–8 kg
 VU 
Lophocebus opdenboschi Schouteden, 1944 mangabka czubata gatunek monotypowy południowo-zachodnia Republika Demokratyczna (lasy wzdłuż rzek Kwilu, Wamba i Kuango) i północna Angola DC: 40–62 cm
DO: 55–85 cm
MC: 4,5–8 kg
 NE 
Lophocebus ugandae Matschie, 1913 mangabka kryzowana gatunek monotypowy Uganda (wzdłuż północnego i północno-zachodniego brzegu Jeziora Wiktorii) oraz północno-zachodnia Tanzania DC: 54–70 cm
DO: 55–75 cm
MC: 4–10 kg
 NE 

Kategorie IUCN:  VU gatunek narażony;  NE gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

  1. a b Nowa nazwa dla Semnocebus J.E. Gray, 1870.
  2. Młodszy homonim Semnocebus Lesson, 1840 (Indridae).
  3. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b T.S. Palmer. Some new generic names of mammals. „Science”. New Series. 17, s. 873, 1903. (ang.). 
  2. a b J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 27. (ang.).
  3. É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1904, s. 15. (łac.).
  4. a b P. Matschie. Neue Affen aus Mittelafrika. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. 1914, s. 341, 1914. (niem.). 
  5. a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 47. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  6. a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 228. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  7. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Lophocebus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
  8. a b c d e D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 655–658. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  9. a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 148. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  10. Palmer 1904 ↓, s. 628.
  11. Palmer 1904 ↓, s. 383.
  12. Jaeger 1959 ↓, s. 139.
  13. Jaeger 1959 ↓, s. 49.
  14. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-07]. (ang.).
  15. Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-07]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]