Przejdź do zawartości

Asarhaddon

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Asarhaddon
Aššur-aha-iddina
Ilustracja
fragment steli Asarhaddona z wizerunkiem tego króla; zbiory Muzeum Pergamońskiego w Berlinie.
król Asyrii
Okres

od 681 p.n.e.
do 669 p.n.e.

Poprzednik

Sennacheryb

Następca

Aszurbanipal

Dane biograficzne
Dynastia

Sargonidzi

Data śmierci

669 p.n.e.

Ojciec

Sennacheryb

Matka

Naqi’a

Rodzeństwo

Arda-Mulissi,
Szadditu

Żona

Eszarra-hamat

Dzieci

Sin-nadin-apli,
Szamasz-szuma-ukin,
Szamasz-metu-uballit,
Aszurbanipal,
Aszur-takisza-liblut,
Aszur-mukin-pale’a,
Aszur-etel-szame-erseti-muballissu,
Sin-per’u-ukin,
Szerua-eterat,
Aszur-szarrani-muballissu

Asarhaddon, właśc. Aszur-aha-iddina (akad. Aššur-aha-iddina, biblijny Asarhaddon) – król Asyrii z dynastii Sargonidów, syn Sennacheryba; panował w latach 681–669 p.n.e.[1]

Rodzime, akadyjskie imię tego władcy brzmi Aššur-aha-iddina[1] i znaczy „bóg Aszur dał mi brata”[2]. W Biblii, w której władca ten wzmiankowany jest w 2 Księdze Królewskiej, Księdze Ezdrasza i Księdze Izajasza[3], jego imię uległo zniekształceniu i zapisywane było w następujący sposób:

imię Aššur-aha-iddina
w zapisie biblijnym
miejsce w Biblii
2 Krl 19:37 Ezr 4:2 Iz 37:38
zapis hebrajski w Kodeksie Leningradzkim אֵֽסַר־חַדֹּן /e·sar-chad·don/[4] אֵסַר חַדֹּן /e·sar chad·don/[5] אֵֽסַר־חַדֹּן /e·sar-chad·don/[6]
zapis grecki w Septuagincie ασορδαν /asordan/[7] ασαραδδων /asaraddōn/[8] ασορδαν /asordan/[9]
zapis łaciński w Wulgacie Eseraddon[10] Asoraddan[11] Asoraddon[12]

W polskich przekładach Biblii imię tego władcy zapisywane jest zwykle Asarhaddon:

polskie przekłady Biblii miejsce w Biblii
2 Krl 19:37[13] Ezr 4:2[14] Iz 37:38[15]
Biblia gdańska Assarhaddon Assarhaddon Assarhaddon
Biblia poznańska Asarchaddon Assarhaddon Asarchaddon
Biblia warszawsko-praska Asarhaddon Asarhaddon Asarhaddon
Biblia Tysiąclecia Asarhaddon Asarhaddon Asarhaddon
Biblia warszawska Asarhaddon Asarchaddon Asarhaddon
Przekład Nowego Świata Asarhaddon Asarhaddon Asarhaddon

W Kanonie Ptolemeusza występuje on pod imieniem Asaradinos[16].

Walka o władzę

[edytuj | edytuj kod]

Władzę początkowo sprawował w Babilonii jako namiestnik z ramienia ojca. Po zamordowaniu Sennacheryba przez przyrodnich braci rozpoczął wojnę o zagrożony tron. Po 6 tygodniach walk ojcobójcy zbiegli do Urartu i Asarhaddon, mając poparcie armii, przejął władzę w kraju.

Polityka wobec Babilonii

[edytuj | edytuj kod]

Prowadził pojednawczą politykę względem Babilonii, która szczególnie ucierpiała od najazdów jego ojca. Pozwolił na odbudowanie zburzonego Babilonu. Walczył z plemionami Bit-Jakini będącymi ciągłym źródłem niepokojów w Babilonii. W celu stłumienia rozruchów nakazał przeprowadzenie kampanii w rejonie wschodniego Tygrysu. Akcja zakończyła się sukcesem, pokonani przywódcy chaldejscy zbiegli do Elamu, a na ich miejsce zostali wprowadzeni lennicy sprzyjający Asyrii. Usprawnił administrację oraz nakazał zwrot majątku wygnańcom, którzy potrafili wykazać się prawem własności. Przyczyniło się to do wzrostu zamożności mieszkańców i umocnieniu władzy asyryjskiej w Babilonii. Dzięki temu mógł wykorzystać Babilonię jako bazę wypadową do walki z Persami w czasie wyprawy na Pustynię Słoną. Pozycja Assarhaddona w Babilonie była na tyle silna, że atak elamicki w 675 p.n.e. nie spowodował anty-asyryjskiej rewolty[17].

Kampania przeciwko Sydonowi

[edytuj | edytuj kod]

W zachodniej części imperium głównym źródłem niepokojów było miasto Sydon na wybrzeżu fenickim. Król Sydonu Abdi-Milkutti wraz z lokalnym królem Sanduarrim wszczął rebelię przeciwko Asyrii. Asarhaddon zdobył miasto w 677 p.n.e., pojmał obu królów i skazał ich na śmierć. Sydon zburzył, a jego ludność deportował do Asyrii. W celu zachowania kontroli nad tym terenem założył w pobliżu warownię. Na uroczystości jej poświęcenia było 22 królów ziem zachodnich, co miało być przestrogą dla przyszłych buntowników[18].

Relacje z ludami koczowniczymi

[edytuj | edytuj kod]

Niepokoił się szczególnie nowymi ludami koczowniczymi, Scytami i Kimerami, które z północy zaczęły zagrażać Asyrii. Urartu osłabione przez wojny z Asyrią nie mogło już spełniać roli zapory przed nomadycznymi plemionami przekraczającymi Kaukaz. Początkowo asyryjscy gubernatorzy starali się zbrojnie odeprzeć ataki północnych plemion. W 679 p.n.e. zorganizowali skuteczną wyprawę zbrojną, lecz napór ich ciągle wzrastał. Pod koniec panowania Assarhaddona północne prowincje imperium: Hilakku i Tabal zostały utracone[19]. Brak widocznych militarnych sukcesów skłoniły króla do zneutralizowania ich poprzez pertraktacje i zawiązanie z nimi sojuszu. Ze Scytami udało się osiągnąć nawet czasowe porozumienie dzięki wydaniu za scytyjskiego króla Bartatua córki Assarhaddona[20]. Ten zabieg nie tylko odsunął na pewien czas perspektywę ataku z ich strony, lecz skierował Scytów przeciwko Medom, którym narzucili swoją zwierzchność.

Stosunki z Medami

[edytuj | edytuj kod]

Assarhaddon poświęcił dużo uwagi rosnącym w siłę plemionom medyjskim. Starał się uregulować relacje z Medami poprzez narzucenie lokalnym książętom plemiennym traktatów wasalnych uznających zwierzchnią władzę króla asyryjskiego. Najobszerniejszym takim aktem z 672 p.n.e. jest porozumienie z medyjskim władcą Ramataią z kraju Urakazabarna. Dokument zobowiązuje Medów do uznania zwierzchnictwa króla Asyrii, określa zasady sukcesji po śmierci Assarhaddona, nakazuje pomoc w potrzebie jego następcy i zachowanie mu wierności[21].

Stela Asarhaddona upamiętniająca jego zwycięstwo w 671 r. p.n.e. nad faraonem egipskim Taharką; zbiory Muzeum Pergamońskiego w Berlinie

.

Podbój Egiptu

[edytuj | edytuj kod]

Przyczyną wojny z Egiptem była polityka faraona Taharki w miastach fenickich. W 675 p.n.e. kuszycki władca z powodzeniem nakłonił króla Tyru do buntu przeciwko Asyrii. Assarhaddon chcąc uderzyć w źródło niepokojów w tym rejonie w 674 p.n.e. dokonał inwazji na Egipt, który nieustannie podburzał lokalnych władców Fenicji. Linie zaopatrzenia wystawione na ataki plemion arabskich oraz opór faraona Taharki skutecznie powstrzymały atak.

W 671 p.n.e. armia asyryjska ponownie pomaszerowała na Egipt. Tym razem faraon Taharka z dynastii kuszyckiej poniósł klęskę i wycofał się do Górnego Egiptu, Memfis zostało zdobyte i splądrowane, a książęta Dolnego Egiptu, m.in. Necho z Sais uznali władzę Assarhaddona. Wprowadzono 22 asyryjskich namiestników w Dolnym Egipcie. Król asyryjski przyjął też tytuł króla Dolnego i Górnego Egiptu oraz Etiopii, jednak dwóch ostatnich krajów nie zdobył i nie miał nad nimi żadnej władzy[22].

W 669 p.n.e., gdy władza asyryjska nad Egiptem została utracona, król zorganizował nową ekspedycję, lecz w czasie drogi zmarł.

Sztuka asyryjska w dobie Asarhaddona

[edytuj | edytuj kod]

Podbój licznych ośrodków kultury na obszarze Bliskiego Wschodu nie pozostał bez wpływu na charakter sztuki imperium asyryjskiego w tym okresie. Do miast Asyrii nie tylko trafiły bogactwa materialne w postaci wyrobów artystycznych i danin, ale też rzesze rzemieślników którzy odcisnęli swoje piętno na stylu wytwarzanych wyrobów. Szczególnie kość słoniowa stała się w tym czasie modna wśród Asyryjczyków. W Forcie Salmanasara w Kalchu odkryto kolekcję rzeźb z kości słoniowej oraz dużą ilość nieobrobionego jeszcze materiału. Cechą charakterystyczną tego zbioru jest ich styl, większość bowiem wytworzona była pod wpływem sztuki egipskiej i pozostającej pod jej silnym oddziaływaniem sztuki syro-fenickiej[23].

Sukcesja

[edytuj | edytuj kod]

Asarhaddon miał 6 synów. Najstarszy, Sin-nadin-apli, zmarł najprawdopodobniej wkrótce po tym, jak wyznaczony został na następcę tronu[24]. W 672 r. p.n.e. Asarhaddon na tron wyznaczył młodszego syna Aszurbanipala wydając szereg traktatów w których domagał się od poddanych i lenników uznania i respektowania jego woli.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b A.K. Grayson, Königslisten..., s. 127.
  2. J. Laessøe, Ludy Asyrii,Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1972, s. 10.
  3. hasło Esarhaddon na stronie www.blueletterbible.org
  4. Kodeks Leningradzki, 2 Księga Królów, rozdział 19 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  5. Kodeks Leningradzki, Księga Ezdrasza, rozdział 4 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  6. Kodeks Leningradzki, Księga Izajasza, rozdział 37 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  7. Septuaginta, 2 Księga Królów, rozdział 19 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  8. Septuaginta, Księga Ezrasza, rozdział 4 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  9. Septuaginta, Księga Izajasza, rozdział 37 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  10. Wulgata, 2 Księga Królów, rozdział 19 - tekst źródłowy
  11. Wulgata, Księga Ezrasza, rozdział 4 - tekst źródłowy
  12. Wulgata, Księga Izajasza, rozdział 37 - tekst źródłowy
  13. Biblia Internetowa - porównanie 2 Krl 19:37 w polskich przekładach Biblii. biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-10].
  14. Biblia Internetowa - porównanie Ezr 4:2 w polskich przekładach Biblii. biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-10].
  15. Biblia Internetowa - porównanie Iz 37:38 w polskich przekładach Biblii. biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-10].
  16. Ptolemy's Canon (Kanon Ptolemeusza). livius.org. [dostęp 2013-10-03]. (ang.).
  17. Saggs H.W. F., Wielkość i upadek Babilonii, Warszawa 1973, s. 116-117
  18. op.cit., str. 117
  19. op. cit.
  20. Laessøe J., op.cit., str. 167
  21. op.cit., str. 167-175.
  22. Saggs H.W.F., op.cit., str. 119
  23. Laessøe J.,op.cit., str. 165-166
  24. Kwasman T., Parpola S., Legal transactions of the Royal Court of Niniveh (Part I: Tiglath-Pileser III through Esarhaddon), State Archives of Assyria, t. 6, Helsinki University Press 1991., s. XXIX.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]