**spoiler alert** چند ماه پیش،فیلم اسرار گنج دره جنی(1353) را تماشا کردم.فیلم بسیار متوسطی بود.کارگردانی از رمق افتاده اش،تکنیک های کهنه سینمای اش و ب**spoiler alert** چند ماه پیش،فیلم اسرار گنج دره جنی(1353) را تماشا کردم.فیلم بسیار متوسطی بود.کارگردانی از رمق افتاده اش،تکنیک های کهنه سینمای اش و بازی غلو شده بازیگرانش چندان برایم جذاب نبود.البته از خوش نیامدن من، گزندی به ساحت و جایگاه تثبیت شده اش نمی رسد،قصه اش اما فوق العاده بود.قصه ای سمبولیک،حساب شده و بسیار دقیق،که مطمنم سالها،ذهن گلستان را مشغول کرده بوده.کتاب را با هزار بدبختی پیدا کردم و خواندم. ؛درخشان و بی نقص بود.از هر جهت.شخصیت پردازی اش،روابط بین انسان ها،احساساتشان نسبت به هم،توصیفات و خلاصه همه چیزش عالی و حساب شده بود.بسیاری می گویند که این کار طنز و کمدی است.به عقیده من،این کار رگه بسیار نازکی از طنز در خود داشت؛طنزی گزنده و تلخی بود که در بعضی دیالوگ ها نمود پیدا کرده بود اما اصلا و ابدا،طنز نبود و نیست.«لگد زدن است.پرده پاره کردن است.می گوید مرتیکه گوش کن.این زندگی شماست.این بدبختی شماست».کلام نیش دار و تلخ و ویرانگر گلستان،به نظرم در این داستان در اوج است.البته نثر بسیار درخشان و زیبایش را نادیده نباید گرفت.نثر شاعرانه و فاخرش،حتی از داستان خروس(1373) هم زیبا تر بود.بعضی وقت ها،مجبور بودم یک خط را چند بار بخوانم.مواردی بود که یک خط،یک جمله،ساده،ده لایه در خود داشت.برتری این داستان بسیار بلند،نسبت به دیگر آثار گلستان این است که بسیار صریح تر و سرراست تر است و برخلاف خروس که در نهایت کمی(از نظر این حقیر) گنگ و مبهم تمام می شود،گنج بسیار واضح و روشن است پایانش.نکته دیگر اینکه،این اثر آزمون زمان را با موفقیت پشت سر گذاشته.خیلی ها معتقدند که این اثر تنها طعنه و تکه ای گزنده به حکومت پهلوی است و متعلق به زمانی خاص است و الان دیگر اهمیتی ندارد،بداعتی ندارد.من فکر می کنم که این اتفاق برای هرکسی،هرکجا،هرزمانی ممکن است رخ بدهد.نمونه و نشانه ای است از هر انسانی که قدرت،فاسدش کرده.مرد روستایی،در ابتدا قدرت ندارد و زمینه فساد در او هست.او فقیر است،مردم ده به او بی محلی می کنند و دوستش ندارنداما گنج را پیدا می کند،قدرت پیدا می کند،فاسد می شود و چنان سقوط می کند که دیگر پایین تر از آن ممکن نیست.به نظرم این اثر،یک اثر ناتورالیستی نیز بود.عوامل فساد و سقوط مرد ثروت،نادانی ، سادگی و کینه ورزی بود.گلستان،همچون یک دانشمند دقیق،با دیدی درست و تیز،بی آنکه درباره شخصیت هایش قضاوتی بکند،آنها را به نمایش می گذارد.هرکس در داستان،نماد یک انسان خاص،تیپی ویژه است. اثر،فساد جامعه را به خوبی نقاشی کرده.هرچه باشد یک چشم انداز است.چشم اندازی،بروشوری از جامعه ای که همه،تنها و تنها فکر منافع خود هستند و به قول معروف،رفیق بند کیف اند.این جماعت گرگ صفت و بی رحم،حتی به هم نیز رحم نمی کنند.نمونه ی بارز این گرگ ها،زن زرگر است که حتی به شوهر نگون بخت خود هم رحم نمی کند. کدخدا و قهوه چی هم پست و پلید و پرت اند.انگیزه هر سه حرص و طمع است.درست مانند تمام اطرافیان مرد روستایی.بخش برجسته کتاب،مراسم عروسی است که مرا شدیدا یاد مک تیگ،شاهکار تکان دهنده و تلخ فرانک نوریس،ناتورالیست آمریکایی انداخت؛ثروت و عروسی که به جای خوشبختی،بدبختی با خود همراه می آورد.این اثر،در اوج ناتورالیستی و سیاه بودنش،بسیار شاعرانه نوشته شده.پرداخت شاعرانه و دید تصویری اش بسیار مورد توجه است.جملات پرجلا و توصیفاتش،واج آرایی جالب توجه اش که زبانش را بسیار آهنگین کرده، شاهکار است.حال آنکه،از نظرم فیلم در سطح ساختمان سینمایی اش،بسیار ضعیف و ناپخته بود و تمام آن تاثیر شگرف داستان را از بین برده بود.به نظرم،درمیان شخصیت های فرعی داستان،نقاش از همه جذاب تر بود.شخصیت او،سیاه مشقی است برای شخصیت داستان خروس.او تمام حرف گلستان را در این جمله حکیمانه خلاصه می کند:«اومدم و می خوام اونی رو که می بینم،اونجور که می بینم نقاشی کنم»گلستان نتیجه می گیرد که روابط انسانی،براساس منافعشان است و هر موجودی،به جز آدم،انسان زیباست. اخیرا،جمله بسیارزیبایی از سر وینستون چرچیل خواندم که گمان می کنم با بخشی از محتوای داستان بی ارتباط نباشد:«ما نه دوست ابدی داریم و نه دشمن ابدی.ما،منافع ابدی داریم».تمام انسان ها،از سادگی یک نفر ساده لوح «قاطر» سو استفاده می کنند و تا جایی که بتوانند او را می دوشند و از او کار می کشند . بعد در نهایت،همچون دستمال توالت استفاده شده،او را دور می اندازند.مرد روستایی در این داستان،هم مظلوم است و هم ظالم.مظلوم از این جهت که گرفتار ساده لوحی و احمق بودن خودش است،اطرافیانش از او سواستفاده می کنند و او را فقط و فقط به خاطر پول و قدرت جدیدش میخواهند.ظالم از این جهت که تمام پل های پشت سرش را ویران کرده و همه را از خود می راند.این مهم ترین ویژگی یک شخصیت،در آثار ناتورالیستی است.شخصیت ها،انسان هایی اند که هم ظالم اند و هم مظلوم.محصول غریزه و محیط هستند.انسان بر محیط و سرنوشت خود هیچ کنترلی ندارد و باید سرنوشت شوم خود را بپذیرد.این مهم ترین ویژگی یک اثر ناتورالیستی است که به کمال در این اثر ظاهر شده. حرکت دایره وار اثر،فوق العاده بود.مرد در ابتدا هیچ نداشت و یک احمق بود،در نهایت هم همه چیز را از دست داد و همانی شد و ماند که اول بود. در یک کلام،این کتاب عالی بود.
Merged review:
چند ماه پیش،فیلم اسرار گنج دره جنی(1353) را تماشا کردم.فیلم بسیار متوسطی بود.کارگردانی از رمق افتاده اش،تکنیک های کهنه سینمای اش و بازی غلو شده بازیگرانش چندان برایم جذاب نبود.البته از خوش نیامدن من، گزندی به ساحت و جایگاه تثبیت شده اش نمی رسد،قصه اش اما فوق العاده بود.قصه ای سمبولیک،حساب شده و بسیار دقیق،که مطمنم سالها،ذهن گلستان را مشغول کرده بوده.کتاب را با هزار بدبختی پیدا کردم و خواندم. ؛درخشان و بی نقص بود.از هر جهت.شخصیت پردازی اش،روابط بین انسان ها،احساساتشان نسبت به هم،توصیفات و خلاصه همه چیزش عالی و حساب شده بود.بسیاری می گویند که این کار طنز و کمدی است.به عقیده من،این کار رگه بسیار نازکی از طنز در خود داشت؛طنزی گزنده و تلخی بود که در بعضی دیالوگ ها نمود پیدا کرده بود اما اصلا و ابدا،طنز نبود و نیست.«لگد زدن است.پرده پاره کردن است.می گوید مرتیکه گوش کن.این زندگی شماست.این بدبختی شماست».کلام نیش دار و تلخ و ویرانگر گلستان،به نظرم در این داستان در اوج است.البته نثر بسیار درخشان و زیبایش را نادیده نباید گرفت.نثر شاعرانه و فاخرش،حتی از داستان خروس(1373) هم زیبا تر بود.بعضی وقت ها،مجبور بودم یک خط را چند بار بخوانم.مواردی بود که یک خط،یک جمله،ساده،ده لایه در خود داشت.برتری این داستان بسیار بلند،نسبت به دیگر آثار گلستان این است که بسیار صریح تر و سرراست تر است و برخلاف خروس که در نهایت کمی(از نظر این حقیر) گنگ و مبهم تمام می شود،گنج بسیار واضح و روشن است پایانش.نکته دیگر اینکه،این اثر آزمون زمان را با موفقیت پشت سر گذاشته.خیلی ها معتقدند که این اثر تنها طعنه و تکه ای گزنده به حکومت پهلوی است و متعلق به زمانی خاص است و الان دیگر اهمیتی ندارد،بداعتی ندارد.من فکر می کنم که این اتفاق برای هرکسی،هرکجا،هرزمانی ممکن است رخ بدهد.نمونه و نشانه ای است از هر انسانی که قدرت،فاسدش کرده.مرد روستایی،در ابتدا قدرت ندارد و زمینه فساد در او هست.او فقیر است،مردم ده به او بی محلی می کنند و دوستش ندارنداما گنج را پیدا می کند،قدرت پیدا می کند،فاسد می شود و چنان سقوط می کند که دیگر پایین تر از آن ممکن نیست.به نظرم این اثر،یک اثر ناتورالیستی نیز بود.عوامل فساد و سقوط مرد ثروت،نادانی ، سادگی و کینه ورزی بود.گلستان،همچون یک دانشمند دقیق،با دیدی درست و تیز،بی آنکه درباره شخصیت هایش قضاوتی بکند،آنها را به نمایش می گذارد.هرکس در داستان،نماد یک انسان خاص،تیپی ویژه است. اثر،فساد جامعه را به خوبی نقاشی کرده.هرچه باشد یک چشم انداز است.چشم اندازی،بروشوری از جامعه ای که همه،تنها و تنها فکر منافع خود هستند و به قول معروف،رفیق بند کیف اند.این جماعت گرگ صفت و بی رحم،حتی به هم نیز رحم نمی کنند.نمونه ی بارز این گرگ ها،زن زرگر است که حتی به شوهر نگون بخت خود هم رحم نمی کند. کدخدا و قهوه چی هم پست و پلید و پرت اند.انگیزه هر سه حرص و طمع است.درست مانند تمام اطرافیان مرد روستایی.بخش برجسته کتاب،مراسم عروسی است که مرا شدیدا یاد مک تیگ،شاهکار تکان دهنده و تلخ فرانک نوریس،ناتورالیست آمریکایی انداخت؛ثروت و عروسی که به جای خوشبختی،بدبختی با خود همراه می آورد.این اثر،در اوج ناتورالیستی و سیاه بودنش،بسیار شاعرانه نوشته شده.پرداخت شاعرانه و دید تصویری اش بسیار مورد توجه است.جملات پرجلا و توصیفاتش،واج آرایی جالب توجه اش که زبانش را بسیار آهنگین کرده، شاهکار است.حال آنکه،از نظرم فیلم در سطح ساختمان سینمایی اش،بسیار ضعیف و ناپخته بود و تمام آن تاثیر شگرف داستان را از بین برده بود.به نظرم،درمیان شخصیت های فرعی داستان،نقاش از همه جذاب تر بود.شخصیت او،سیاه مشقی است برای شخصیت داستان خروس.او تمام حرف گلستان را در این جمله حکیمانه خلاصه می کند:«اومدم و می خوام اونی رو که می بینم،اونجور که می بینم نقاشی کنم»گلستان نتیجه می گیرد که روابط انسانی،براساس منافعشان است و هر موجودی،به جز آدم،انسان زیباست. اخیرا،جمله بسیارزیبایی از سر وینستون چرچیل خواندم که گمان می کنم با بخشی از محتوای داستان بی ارتباط نباشد:«ما نه دوست ابدی داریم و نه دشمن ابدی.ما،منافع ابدی داریم».تمام انسان ها،از سادگی یک نفر ساده لوح «قاطر» سو استفاده می کنند و تا جایی که بتوانند او را می دوشند و از او کار می کشند . بعد در نهایت،همچون دستمال توالت استفاده شده،او را دور می اندازند.مرد روستایی در این داستان،هم مظلوم است و هم ظالم.مظلوم از این جهت که گرفتار ساده لوحی و احمق بودن خودش است،اطرافیانش از او سواستفاده می کنند و او را فقط و فقط به خاطر پول و قدرت جدیدش میخواهند.ظالم از این جهت که تمام پل های پشت سرش را ویران کرده و همه را از خود می راند.این مهم ترین ویژگی یک شخصیت،در آثار ناتورالیستی است.شخصیت ها،انسان هایی اند که هم ظالم اند و هم مظلوم.محصول غریزه و محیط هستند.انسان بر محیط و سرنوشت خود هیچ کنترلی ندارد و باید سرنوشت شوم خود را بپذیرد.این مهم ترین ویژگی یک اثر ناتورالیستی است که به کمال در این اثر ظاهر شده. حرکت دایره وار اثر،فوق العاده بود.مرد در ابتدا هیچ نداشت و یک احمق بود،در نهایت هم همه چیز را از دست داد و همانی شد و ماند که اول بود. در یک کلام،این کتاب عالی بود....more
من ابراهیم گلستان را بی اندازه دوست می دارم،یکی از بهترین و برترین نثر نویسانی است که تاریخ ادبیات ایران به خود دیده. خشت و آینه اش یکی از بهترین های من ابراهیم گلستان را بی اندازه دوست می دارم،یکی از بهترین و برترین نثر نویسانی است که تاریخ ادبیات ایران به خود دیده. خشت و آینه اش یکی از بهترین های سینمای ایران است و هرکدام از داستان هایش،با آن نثر زیبا و شیوایش ،جایگاهی ویژه در ادبیات ما دارد. به قول استاد نازنینیم،آقای آیدین آغداشلو:«آیا نثر فارسی بی آن دو گلستان این چنین فاخر بود؟» البته در این جمله کمی هم تعصب شخصی وجود دارد اما خب،حرف غلطی هم نیست. اما من معتقدم هر انسانی خوبی و بدی را با هم دارد،هر چیز خاکستری است. اما این کتاب چندان به دل من ننشست.همانطور که گفتم جایگاه گلستان،برای من محفوظ است اما این کتاب به نظرم چندان جالب نیست. گلستان کم گفتگو کرده و این به نظرم ضعیف ترین گفت گوی اوست.اولا که گلستان ،در این کتاب حرف چندانی،به نظر من ،برای گفتن ندارد و تنها و تنها درباره ی چیزهایی ساده و بدیهی در هنر حرف زده.ضمنا افرادی را بی رحمانه خرد کرده و اشخاصی را بی اندازه گنده کرده .تمام دستاوردها و شخصیت آن افراد،از قبیل استاد دریابندری،احسان طبری،یارشاطر،شاملو،تقوایی و خیلی های دیگر را بی رحمانه زیر سوال برده. یکی نیست بگوید آقای گلستان!نازنین من!اگر این افراد را دوست نداری،حالا به هر دلیلی،بگو من نمی پسندم،مطابق ذوق من نیست. چرا شخصیت طرف را خرد می کنید؟ چرا منکر جایگاه و دستاوردهایش می شوید؟شما که می گویی دریابندری خراب کرده با ترجمه وداع با اسلحه،در حالی که خودتان می گویید وداع با اسلحه و در مقدمه زندگی خوش و کوتاه فرانسیس مک کومبر فرموده اید::ترک سلاح. شما می گویید فلانی احمق ترین آدمی است که تابحال دیده ام،آیا طرف ویژگی های خوبی نداشته و بدِبد بوده؟ مشکل دوم این کتاب به نظرم نداشتن هدفی واحد ست.آقای جاهد منتقد بسیار خوبی هستند و بسیار دوستشان دارم،اما در این گفت و گو اشتباهات زیادی مرتکب شده: خودش گفته این کتاب درمورد سینمای ایران و کارگردانان ایرانی است در حالی که در این گفت و گو،فقط از این شاخه به آن شاخه پریده و از ری و رم و بغداد پرسیده. و در نهایت خود آقای گلستان گفته است:مرد حسابی ما قرار بود درمورد سینما حرف بزنیم و تو خیلی وقت است که از موضوع منحرف شده ای. اما کتاب خوبی هایی هم دارد؛مقدمه اش بسیار عالی است و برای هرکسی که می خواهد گلستان را بشناسد،مفید خواهد بود.صحبت هایش درمورد «خانه سیاه است ،صادق هدایت(روحش شاد و یادش گرامی) و جوبک(ر.ض) بسیار خواندنی و جذاب است. اما در کل به خاطر هتاکی های آقای گلستان و البته متفرق پرسیدن های آقای جاهد،این کتاب هدر رفته است. گلستان در این کتاب حتی به دوستان خودش؛فرخ خان غفاری و آل احد هم رحم نکرده و چنان،بی رحمانه مسخره شان کرده که آن سرش ناپیدا. آخر عزیز من!تو به چه جراتی کسی را خراب می کنی که دیگر توان دفاع از خودش را ندارد؟ البته نگفته نماند که صداقت آقای گلستان قابل تحسین است،اما کاش کمی لحنش بهتر بود.
Merged review:
من ابراهیم گلستان را بی اندازه دوست می دارم،یکی از بهترین و برترین نثر نویسانی است که تاریخ ادبیات ایران به خود دیده. خشت و آینه اش یکی از بهترین های سینمای ایران است و هرکدام از داستان هایش،با آن نثر زیبا و شیوایش ،جایگاهی ویژه در ادبیات ما دارد. به قول استاد نازنینیم،آقای آیدین آغداشلو:«آیا نثر فارسی بی آن دو گلستان این چنین فاخر بود؟» البته در این جمله کمی هم تعصب شخصی وجود دارد اما خب،حرف غلطی هم نیست. اما من معتقدم هر انسانی خوبی و بدی را با هم دارد،هر چیز خاکستری است. اما این کتاب چندان به دل من ننشست.همانطور که گفتم جایگاه گلستان،برای من محفوظ است اما این کتاب به نظرم چندان جالب نیست. گلستان کم گفتگو کرده و این به نظرم ضعیف ترین گفت گوی اوست.اولا که گلستان ،در این کتاب حرف چندانی،به نظر من ،برای گفتن ندارد و تنها و تنها درباره ی چیزهایی ساده و بدیهی در هنر حرف زده.ضمنا افرادی را بی رحمانه خرد کرده و اشخاصی را بی اندازه گنده کرده .تمام دستاوردها و شخصیت آن افراد،از قبیل استاد دریابندری،احسان طبری،یارشاطر،شاملو،تقوایی و خیلی های دیگر را بی رحمانه زیر سوال برده. یکی نیست بگوید آقای گلستان!نازنین من!اگر این افراد را دوست نداری،حالا به هر دلیلی،بگو من نمی پسندم،مطابق ذوق من نیست. چرا شخصیت طرف را خرد می کنید؟ چرا منکر جایگاه و دستاوردهایش می شوید؟شما که می گویی دریابندری خراب کرده با ترجمه وداع با اسلحه،در حالی که خودتان می گویید وداع با اسلحه و در مقدمه زندگی خوش و کوتاه فرانسیس مک کومبر فرموده اید::ترک سلاح. شما می گویید فلانی احمق ترین آدمی است که تابحال دیده ام،آیا طرف ویژگی های خوبی نداشته و بدِبد بوده؟ مشکل دوم این کتاب به نظرم نداشتن هدفی واحد ست.آقای جاهد منتقد بسیار خوبی هستند و بسیار دوستشان دارم،اما در این گفت و گو اشتباهات زیادی مرتکب شده: خودش گفته این کتاب درمورد سینمای ایران و کارگردانان ایرانی است در حالی که در این گفت و گو،فقط از این شاخه به آن شاخه پریده و از ری و رم و بغداد پرسیده. و در نهایت خود آقای گلستان گفته است:مرد حسابی ما قرار بود درمورد سینما حرف بزنیم و تو خیلی وقت است که از موضوع منحرف شده ای. اما کتاب خوبی هایی هم دارد؛مقدمه اش بسیار عالی است و برای هرکسی که می خواهد گلستان را بشناسد،مفید خواهد بود.صحبت هایش درمورد «خانه سیاه است ،صادق هدایت(روحش شاد و یادش گرامی) و جوبک(ر.ض) بسیار خواندنی و جذاب است. اما در کل به خاطر هتاکی های آقای گلستان و البته متفرق پرسیدن های آقای جاهد،این کتاب هدر رفته است. گلستان در این کتاب حتی به دوستان خودش؛فرخ خان غفاری و آل احد هم رحم نکرده و چنان،بی رحمانه مسخره شان کرده که آن سرش ناپیدا. آخر عزیز من!تو به چه جراتی کسی را خراب می کنی که دیگر توان دفاع از خودش را ندارد؟ البته نگفته نماند که صداقت آقای گلستان قابل تحسین است،اما کاش کمی لحنش بهتر بود....more
می گویند بیلی وایلدر کبیر برسردر اتاق خود نوشته بود :«اگر لوییچ بود چه می کرد؟» اما، به نظرم، حالا کارگردانان زیادی هستند و خواهند بود که می نویسند:« می گویند بیلی وایلدر کبیر برسردر اتاق خود نوشته بود :«اگر لوییچ بود چه می کرد؟» اما، به نظرم، حالا کارگردانان زیادی هستند و خواهند بود که می نویسند:« اگر بیلی وایلدر بود چه می کرد؟» همیشه از شیفتگان سینمای وایلدر بوده ام و وقتی کتاب گفتگو با کمرون کرو را خواندم، علاقه ام به این مرد افسانه ای ده برابر شد. کتاب «هیچکس کامل نیست» را جزو بهترین کتابهایی که تابحال خوانده ام قرار خواهم داد؛ چراکه هم زندگی یک کارگردان خیلی تاثیرگذار است، هم زندگی یک انسان بزرگ است، هم سفری شگفت انگیز است به کارنامه ای بسیار بسیار درخشان. کارنامه ای آنقدر درخشان که هیچ کارگردانی در جهان نمی تواند، تکرار می کنم، نمی تواند منکر این درخشش شود. چندلر، نویسنده ی این کتاب، و با قلمی قدرتمند و بسیار زیبا زندگی مرد بزرگ را از ابتدا تا انتها طوری به روی صفحه می آورد که تو گویی در حال تماشای یک فیلم مستند بسیار بلند و دیدنی هستی. مستندی که چندلر آن را استادانه کارگردانی کرده؛ گفت و گو با خود وایلدر و آوردن آن در قالب کتابی رمان گونه، مصاحبه با تک تک بزرگانی که با وایلدر کار کرده اند قطعاً کاری بوده بس سخت و دشوار. چندلر نه فقط نویسنده ی خوبی است، بلکه منتقد بسیار باهوش و تیزبینی نیز هست. بسیار دقیق و زیبا آثار بیلی وایلدر را نقد می کند و در حوزه ی نقد، پختگی خود را نشان می دهد. این کتاب بسیار الهام بخش نیز هست. از این جهت که نشان می دهد انسانی بااراده، مثبت اندیش، و قوی چگونه در سخت ترین شرایط گلیم خود را از آب بیرون می کشد و با ناملایمات می جنگد. مراحل ساخته شدن تک تک آثار وایلدر، مخصوصاً سانست بلوار، واقعاً جذاب بودند. یک چیز دیگر کتاب که بسیار شایان توجه است، تلخی و بدبینی است که وایلدر عامدانه از اقرار به آن فرار می کند.اما به نظرم، وایلدر واقعاً انسان شناس معرکه ای هم بوده. انسان شناسی بیلی وایلدر، در اکثر آثارش مخصوصاً تک خال در حفره(1953) عیان است. او مردی شوخ، دوست داشتنی، اما تلخ اندیش بود؛ حتا در کمدی هایش هم رگه ی پنهانی از تلخی و بدبینی دیده می شود. مثلاً دقت کنید در فیلم بعضی ها داغشو دوست دارند(1959)، پایان گزنده و بی نهایت شیرین دوم، پایان کلیشه ای اول را بی رحمانه به سخره می گیرد (این تحلیل از استاد امیر پوریا بود). مثال ها زیاد اند از این دست. کیف کردم که دیدم وایلدر، علی رغم تلخی ذاتی اش انسانی بزرگوار و متین بوده؛ به طوری که همه از کار با او سخت راضی بوده اند. به قول یکی از بزرگان کتاب:«او یکی از فراموش نشدنی ترین انسان هایی است که در زندگی ات می بینی» و برای من واقعاً هم همینطور بود. جذابیت دیگر کتاب، به نحوه ی نگرش وایلدر به مسائل است؛ او حتا در بدترین شرایط هم روحیه طنز خود را از دست نمی دهد و زندگی را آنگونه که هست می پذیرد. و بر من ثابت شد که تقدیمی اول کتاب، حقیقتاً به حق نوشته شده :«تقدیم به بیلی وایلدر کسی که کامل بود» اما ترجمه ی کتاب. آرش عزیزی عزیز مترجم توانایی است و واقعاً در ترجمه ی کار زحمت کشیده. همین که به خود جرات داده تا زبان مردی را ترجمه کند که انگلیسی را از خود انگلیسی ها بهتر بلد بوده جای تحسین دارد اما ترجمه ی اش، بعضی جاها دست انداز داشت. برخی جاها آنقدر ترجمه ی زیبایی داشت که آن سرش ناپیدا، اما برخی جاها ک��ی رنگ و بوی ترجمه می داد و این، در بخش دوم کتاب بیشتر دیده می شد. این حرف به معنای نفی تلاش او نیست، اما صادقانه می گویم انتظارم از مترجمی که با چنین شوروشوقی به ترجمه ی چنین اثری دست زده، بیشتر بود کمی. باز هم می گویم، ترجمه ی کتاب خوب است، اما در حد ترجمه ی آثاری چون رومن به روایت پولانسکی، و یا گفت و گو با بیلی وایلدر نیست. ...more
**spoiler alert** رومن پولانسکی ،این فیلمساز دوست داشتنی و ناآرام لهستانی ، برای من با بچه رزمری (1968) شروع شد. اولین بار ، در سن سیزده سالگی این فیل**spoiler alert** رومن پولانسکی ،این فیلمساز دوست داشتنی و ناآرام لهستانی ، برای من با بچه رزمری (1968) شروع شد. اولین بار ، در سن سیزده سالگی این فیلم را تماشا کردم.آنچه در ذهن من پس از تماشای فیلم ماند ، تلخی و بدبینی بسیار زیادش بود ؛ فیلم جهانی را تصویر کرده بود که برای من بسیار قابل لمس بود.دنیایی که در آن حتا به نزدیک ترین کَس خودت هم نمی توانی اعتماد کنی و همگی –و شاید روزی تمام بشریت-علیه ات توطئه و دسیسه چینی کنند و تو تنها و بی دفاع هستی و یارو و یاوری در اطراف خودت نداری.البته بگذریم که پس از تماشای فیلم ، تا یک ماه توهم هم زدم. واقعاً مرا ترساند.هنوز هم مرا می ترساند. بی صبرانه منتظر فرصتی بودم تا بتوانم پایه و مایه این فیلم زیبا را پیدا کنم و بخوانم و بالاخره امروز تمام شد.راستش رمان با چنان سرعت گیج آور و حیرت انگیزی جلو می رفت که نمی توانستم زمینش بگذارم.داستان با زیبایی و استادی تمام جلو می رفت. در حین خواندن کتاب ، سکانس به سکانس فیلم در ذهنم مرور می شد.و در همین خوانش بود که متوجه شدم که پولانسکی در نوشتن فیلمنامه ، واقعاً کولاک کرده ؛ توجه حیرت انگیز به جزئیات ، به تصویر کشیدن سطر به سطر کتاب بی آنکه آن را عوض کند ، نوشتن خود دیالوگ های کتاب.پولانسکی حتا چاقویی که رزمری (با بازی بیادماندنی میا فارو) برای دفاع از خود برمی دارد را هم به دقت انتخاب کرده.اگرچه برخی بخش های کتاب-و در برخی موارد بخش هایی خیلی خوب-را حذف کرده.اما خب ، برای تصویر کردن اثری دویست و چند صفحه ای به فیلمی نود دقیقه ای ، لازم است برخی ریزه کاری ها حذف شود.فیلم یک اثر هیچگاه با کتاب آن برابری نمی کند.مهم این است که نویسنده به اصل و جان مایه کار وفادار بماند و یا ، درمواردی ، خطر کند و جنبه ای جدید را به آن اضافه کند ( مثل فیلم درخشش (1980) استنلی کوبریک).البته مواردی هم هستند که اثر بسیار درخشان است ، اما اقتباس تصیری آن ناامید کننده و حتا عذاب آور است ؛ مثل خاک (1352) ، اثر مسعود کیمیایی و متاسفانه زن سیاه پوش (2012). با همه ی حذفیاتش ، اقتباس پولانسکی از این اثر بسیار دقیق و دوست داشتنی است. البته خود رمان نیز ساختاری سینمایی و بشدت تصویری دارد و حتا اگر فیلم را هم ندیده باشی ، باز هم می توان لحظه به لحظه ی آن را به راحتی تصور کرد. داستان با رزمری و گای شروع می شود ؛ زوجی دوست داشتنی و شنگول که آمده اند در منهتن نیویورک خانه ای بخرند. فضا سازی این خانه-بی تعارف و اغراق می گویم-شاهکار است که به نظر این حقیر ، بشدت متاثر از دو رمان درخشان شرلی جکسون The Haunting of the Hill House و رمان شاهکار We have always lived in the castle است. به توصیفات دقت کنید تا ببینید نویسنده چقدر در توصیف فضاهای گوتیک تبحر دارد.این خانه ، خودش هم در نهایت یک شخصیت می شود و در نهایت ، حتا به رزمری خیانت هم می کند ( دقیقاً در همان نقطه ای که شیطان پرستان از کمد پشتی وارد می شوند و رزمری بیچاره را غافلگیر می کنند.). تا یادم نرفته بگویم که رمان بچه رزمری ، برخلاف ظاهر پالپ و عامه پسندش ، در بسیاری موارد یادآور آثار بزرگ ادبی و مذهبی نیز هست ؛ دقت کنید به رابطه ی شخصیت هاچ ، که برای رزمری حکم پدری مهربان را دارد و کمک می کند که او از یک دختر ساده روستایی ، به زنی سرزبان دار و باکلاس تبدیل شود ( آیا این شما را یاد پیگمالیون جورج برناد شاو نمی اندازد؟) ؛ یا گای، بازیگری که زنش را به شیطان می فروشد تا شهرت و ثروت کسب کند و بازیگر بزرگی در هالیوود شود؟ (من که به شخصه یاد فاوست گوته می افتم.) ؛ و یا رزمری ،که نگران مرگ بچه اش است ( که اشاره ای ظریف است به مری شلی که نگران مرگ کودک به دنیا نیامده اش بود و نگرانی اش را در قالب رمان «فرانکنشتاین» به قلم آورد) ؛ و در نهایت زیبا ترین و جنجالی ترین وجه ی داستان فرزند شیطان. به نظرم ، این داستان وارانه ی یک داستان مذهبی است (مثل مرد سوم گراهام گرین) ؛ اگر خداوند متعال فرزندی زمینی به نام مسیح (ع) دارد ،خب چرا شیطان نداشته باشد؟ و رزمری حکم مریمی را دارد که شیطان با او جفت گیری کرده تا نماینده نحسش را در زمین بیاورد.حتا یهودی بودن شخصیت دکتر سپرستین هم حساب شده است ؛ همان کسی که همچون یهودا،ظاهراً تنها دوست رزمری است اما در نهایت ، دومین مغز متفکر محفل شیطان پرستان است و به رزمری خیانت می کند؛ «او هم بوی ریشه ی تانیس می دهد ، منشی اش می گفت.»البته ، این یهودا به مریم خیانت می کند تا منجی منفور سریع و سالم به دنیا بیاید. (او را با دکتر هیل که در پایان داستان به رزمری خیانت می کند اشتباه نگیرید.).چیز دیگری که در رمان بسیار درخشان و شایسته ی توجه کامل است ، بررسی مسائل و روزمرگی ها در آمریکای دهه ی شصت است ؛ که به نظر من نویسنده از این ترفند برای چند منظور استفاده می کند یکی در جهت بیان دغدغه های اجتماعی خودش و انتفاد از اجتماعی که در آن زندگی می کند و از آن بسیار مهم تر ، پرت کردن حواس خواننده. بله ، او هنرمندانه حواس خواننده را پرت می کند تا متوجه ی توطئه ی ترسناکی که شیطان پرستان برای رزمری می چینند ، نشود.این مسائل فقط شامل انتقاد نیست، بلکه برخی از شگفتی ها و موضوع های باب روز را نشان می دهد ، تبلیغات و سریال های خاص تلوزیونی ، دیدار با چاپلین و کوبریک ، قراداد با کمپانی وارنر ، اعتصاب روزنامه نگاران ، باربارا اترایسند ، آمدن پاپ به شهر، مجلات مُد ، طراحی خانه و خلاصه کلی چیز دیگر. این وجه ، جنبه ی رئالیسمی نیز به رمان می دهد که در برخی موارد به رئالیسم اجتماعی میل می کند. این ترفند، البته ، نشان می دهد که حتا در عادی ترین و معمولی ترین زندگی ها هم می تواند اتفاقات ماوراطبیعه و بعضا ترسناک رخ دهد. نویسنده حتا از سیستم هالیود نیز انتقاد می کند ؛ در همان خانه چند هنرپیشه زندگی می کنند و حتا خود گای ،شوهر رزمری، برای راهیابی به هالیوود و ثروت، روح و همسرش را به شیطان می فروشد.(آیا تمام کسانی که در هالیوود به جایی رسیده اند این کار را کرده اند؟). رمان یک ویژگی دیگر هم دارد که شاید برای من از تمام ویژگی های رمان جذاب تر و دوست داشتنی تر بود، و آن هم بررسی رابطه ی زناشویی میان زوجین بود. رابطه ی میان رزمری و گای و تنش ها و عواطف آنها با ریزه کاری ها و جزئیاتی باورنکردنی پرداخته شده. از عشق بازی های پرشور و حرارت بگیرید تا جدایی موقت و شک و بدبینی و حتا نگاه شوهر به همسرش و بی توجهی های وی به او. همه با جزئیات و دقت پرداخته شده که واقعاً در نوع خود مثال زدنی ��ست. یک وجه غریب و حتا ابسورد داستان ، طنز سیاه آن است.این طنز در شخصیت لارا لوئیز و مینی تجلی پیدا می کند و در بعضی دیالوگ های میان شخصیت ها -که در صحنه ی پایانی معرکه می شود و خنده ای زهر آلود را بر لبان خواننده می آورد.این دو شخصیت ، لارا لوئیز ( که چهره اش بسیار شبیه شرلی جکسون است. نمی دانم چرا اما واقعاً هست.) و مینی جنبه های کمیک داستان هستند و در اوج ترسناکی و مهیبی شان ، موجوداتی بانمک و دوست داشتنی اند. از آنها می ترسی ،اما دوستشان هم داری.خیلی هم زیاد.( شاید انتخاب هوشمندانه ی پتسی کلی در نقش لارالوئیز همین جنبه ی کمیک بوده).دو لایه دیگر مانده که آنها هم نیازمند توضیح است ؛ برخی توصیفات رمان و فیلم تفاوت های فاحشی دارند ، مثل شخصیت مینی ( با بازی خیره کننده روث گوردن) که در رمان چاق، گنده ، سرخوش است ،اما گوردن زنی فسقلی است ولی، او کاملاً این شخصیت را درک کرده و در فیلم ، آن را به زنده ترین ، باورپذیرترین و ملموس ترین شکل ممکن تصویر کرده ؛ زن خانه دار وراج ،خاله زنک ، فضول ، و در عین دوست داشتنی بودن ، بی رحم و بی عاطفه . لوین نه فقط این شخصیت را، بلکه تمام شخصیت ها را، مخصوصاً شخصیت های فرعی را بسیار خوب ساخته و پرداخته و همین یکی از ممتاز کننده های کار اوست. البته ، تفاوت ظاهری که عرض کردم ، تنها یکی از تفاوت های رمان و فیلم است و پولانسکی این تفاوت ها را با اضافه کردن جزئیاتی بسیار جذاب، جبران کرده.اما می رسیم به تفاوت اصلی رمان و فیلم ؛ تفاوتی که یکی از ممتاز کننده های کار پولانسکی است و آن هم رها کردن ماجراها در ابهام است.برای روشن شدن موضوع ، به گفته ی خود پولانسکی رجوع می کنم که گفته :«فقط یک مساله در بچه رزمری آزارم می داد،درست است که حسابی شیفته ی این داستان پرهیچان شده بودم و به نظرم واقعاً ساختار خوبی داشت ، اما من بی دین بودم و اصولاً اعتقادی به شیطان نداشتم ؛ چه برسد به شیطان تجسد یافته. من فقط به خدای شخصی آدم ها ایمان داشتم. به همین دلیل اصل حرف کتاب با نگاه منطقی ام به نسبت به جهان جور در نمی آمد.برای توجیه این مساله به دنبال راه گریزی بودم.فقط می توانستم به این مساله بپردازم که تجربه های غیر واقعی رزمری ساخته و پرداخته ی ذهن خودش باشد.تمام داستان از چشم او روایت می شد و همه ی اتفاق ها می توانست زنجیره ای از حوادث شوم ماورایی و محصول خیالبافی های تب آلود او باشد.باید برای همه چیز و تک تک صحنه ها توضیح منطقی پیدا می کردم ؛ مثلاً دسیسه چینی همسایه های دیوار به دیوار ، مراسم روز سبت جادوگرها وقتی شیطان در حضور شوهرش به او تجاوز می کند و حتا صحنه ی آخر کنار گهواره ی بچه. برای همین عمداً رگه ی مبهمی را در خط داستانی فیلم قرار دادم.مراسم سبت جاودگرها و تجاوز شیطان به رزمری می توانست صرفاً یک کابوس باشد ، شاید گای هنگام عشق بازی پشت او را زخمی کرده باشد و خلاصه تمام این اتفاقات می توانست تصادف صرف باشد.»(از متن کتاب رومن به روایت رومن پولانسکی ، صفحه ی 306) این وجه ، کار لوین را شبیه به Turn Of The Screw هنری جمیز می کند. در روایت لوین قطعیت وجود دارد ، اما روایت پولانسکی قطعیت ندارد. آیا واقعاً شیطان است که در خانه کاستوت ها به رزمری تجاوز می کند؟ یا که رزمری است که ذهنی روان پریش و آشفته دارد ؟ انزوای خانه نیز بر تشویش او می افزاید و او را تا مرز روان پریشی پیش می برد؟یا که واقعاً همه علیه او دسیسه کرده اند؟ فیلم ، برخلاف کتاب، بدون توضیح می گذارد همه چیز در هاله ای از ابهام بماند.این جنبه ، وجهی طنزآلود هم دارد ؛ طبق مقدمه ی مفید محمد قائد ، مترجم کتاب ، «راوی از خواننده می خواهد چیزی را باور کند که خودش هم باور ندارد و زیرلبی به آن پوزخند می زند.». یکی دیگر از ویژگی های بسیار خوب داستان ، روایت آن است. داستان های مثلا ترسناک امروزی مدام به صحنه های خشن و اسلشری متوصل می شوند ، اما لوین بی توصل به این صحنه ها ، رزمری را قدم قدم به زنی مالیخولیایی و جن زده تبدیل می کند.همه چیز آرام آرام اتفاق می افتد. نشانه ها یکی یکی خودشان را به خواننده نشان می دهند ، قدم قدم با رزمری می ترسیم و به همه چیز شک می کنیم و در نهایت ، نویسنده تیر خلاص را رها می کند و تمام داستان روی سرت هوار می شود.تمام اشیا و اجزای داستان کاربرد و حضوری منطقی دارند ، از پازل کلمات بگیرید تا کمد مخفی راهرو و کروات گای. پایان داستان ، بسیار قانع کننده است. علی رغم تمام بلاهایی که سر رزمری آمده ، در نهایت «برای بچه اش مادری می کند» و او را می پذیرد. چرا که بچه اش است و همین حس لطیف و زیبای مادری ، ترسناک ترین و مهیب ترین وجه فیلم و رمان می شود. رزمری کودکش را می پذیرد و با پذیرش کودکش ، زندگی و مذهب جدیدی را هم می پذیرد. در طول داستان متوجه می شویم که رزمری زمانی از خانواده ی خشک مذهبی بزرگ شده ، اما همین خشک مذهبی بودن باعث شده تا رابطه اش با خانواده اش شکرآب شود و البته ایمان خود را از دست بدهد.به نظرم، این رمان یک انتقاد از افراط در مذهب هم هست که در نهایت آدم های خشک مذهبی ، زودتر ایمان خود را از دست می دهند. در نهایت، این رمان دو ویژگی بسیار مهم دیگر هم دارد ، دو ویژگی که نویسنده ی بزرگ ادبیات وحشت ، لاوکرفت، آن را لازمه ی هر اثر ترسناک و ماور طبیعی می داند. « قدیمی ترین و قویترین احساس در وجود بشر،ترس است و قدیمی ترین و قویترین نوع ترس،ترس از ناشناخته هاست» و در عین حال ، تاکید می کند که اثر ترسناک زمانی واقعاً زیباست که در عین ترسناک بودن ، آزار دهنده هم باشد.بچه رزمری ، هردو خصلت را داراست.پس توصیه می کنم شما هم این کتاب را بخوانید و در کابوس هولناک رزمری وودهاس غوطه ور شوید. ...more
Loading...
