Kolibrowate

rodzina ptaków

Kolibrowate[2] (Trochilidae) – rodzina ptaków z rzędu krótkonogich (Apodiformes)[2][3], a według taksonomii Sibleya-Ahlquista tworząca osobny rząd Trochiliformes. Obejmuje gatunki lądowe, zamieszkujące Amerykę, głównie w strefie międzyzwrotnikowej.

Kolibrowate
Trochilidae[1]
Vigors, 1825
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – rudaczek północny (Selasphorus rufus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

krótkonogie

Rodzina

kolibrowate

Typ nomenklatoryczny

Trochilus Linnaeus, 1758

Podrodziny

zobacz opis w tekście

Biogeografia

edytuj

Wszystkie współczesne kolibry występują na terenie Nowego Świata. Do niedawna najstarszymi znanymi szczątkami kolibrów były liczące 10–30 tysięcy lat kości odkryte w Amerykach Środkowej i Południowej. Wszystkie skamieniałości trzeciorzędowe odnaleziono jednak na obszarze Starego Świata, co sugeruje, że istotna część ewolucji kolibrów miała miejsce właśnie na tych terenach[4]. Jednym z kolibrów występujących w Europie był oligoceński Eurotrochilus, którego pozostałości odkryto na terenie Polski, Niemiec i Francji[5]. Obecnie kolibry nie występują w Europie, jednak niekiedy fruczak gołąbek (Macroglossum stellatarum), ćma żyjąca również w Polsce, bywa z nimi mylona.

Cechy kolibrów

edytuj
  • ptaki o długości 6–22 cm i masie 2–20 g, koliberek hawański to najmniejszy ptak świata
  • cechuje je bardzo szybki metabolizm, niektóre gatunki muszą w ciągu doby zjeść pokarm przewyższający dwukrotnie masę ich ciała
  • serce bije średnio 500–600 razy na minutę, maksymalnie dochodzi do 1260 uderzeń na minutę
  • nocą niektóre gatunki zwalniają metabolizm, popadając w rodzaj odrętwienia, co pozwala im przenocować bez pożywienia (serce bije 50–180 razy na minutę)
  • samce zazwyczaj są nieco większe od samic
  • zazwyczaj wyraźny dymorfizm płciowy
  • większość piór rozszczepia światło na barwy podstawowe, co nadaje ptakom barwny wygląd
  • w piórach występują jedynie barwniki czarny i brązowy
  • pióra, aby zachowały swoje właściwości, muszą okresowo namakać; zapewnia to mgła, deszcz lub kąpiel
  • bardzo krótkie nogi o czterech palcach
  • długi dziób o różnorodnym, zależnym od gatunku, kształcie
  • skrzydła z silnie rozwiniętymi lotkami pierwszorzędowymi, a słabo drugorzędowymi
  • ogon złożony z 10 sterówek, o kształcie zależnym od gatunku
  • tempo uderzeń skrzydłami nie zależy od kierunku i typu lotu, lecz od wielkości ptaka (im większy tym wolniej) i wynosi od 10 do 90 uderzeń na sekundę
  • latają z prędkością do 120 km/h
  • potrafią unieść się pionowo, wykonać zawis, a także latać na boki i do tyłu
  • w szkielecie uwagę zwraca wydatny grzebień na mostku, stanowiący przyczep mięśni poruszających skrzydłami
  • największa liczba gatunków występuje w subtropikalnej strefie wschodnich stoków Andów
  • pokarm stanowią, w zależności od gatunku, bezkręgowce łapane w locie lub nektar wysysany długim językiem
  • większość gatunków żywiących się nektarem zapyla kwiaty, zjawisko to nazywa się ornitogamią
  • przez większą część roku prowadzą samotniczy tryb życia
  • samce mają silnie wykształcony terytorializm, zarówno względem ptaków swojego, jak i innych gatunków
  • budową gniazda, wysiadywaniem i opieką nad pisklętami zajmuje się tylko samica
  • gniazdo w formie koszyka splecionego z traw, mchu, części roślinnych i pajęczyn
  • znoszą 2, rzadziej 1 jajo (są to najmniejsze jaja składane przez ptaki)
  • wysiadywanie trwa 14–19 dni
  • po wykluciu pisklęta są nagie, po czym od razu wyrasta upierzenie ostateczne
  • pisklęta przez ok. 3 tygodnie są karmione pokarmem zwracanym przez matkę[6][7][8][a]
  • jajo kolibra waży około 0,25 grama.

Systematyka

edytuj

Do rodziny kolibrów należą następujące podrodziny[2]:

Kladogram

edytuj

Kladogram rodziny Trochilidae[9]:



Florisuginae

Topaza



Florisuga



Phaethornithinae

Eutoxeres




Ramphodon





Glaucis



Threnetes





?Anopetia



Phaethornis








Polytminae


Doryfera




Schistes



?Augastes



Colibri







Heliactin




Androdon



Heliothryx






Polytmus




Avocettula




Chrysolampis



Anthracothorax








Lesbiinae
Lesbiini


Sephanoides




Discosura



Lophornis






Phlogophilus




Heliangelus





Adelomyia




Taphrolesbia



Aglaiocercus







Sappho




Lesbia



Ramphomicron






Oreotrochilus





Opisthoprora



Polyonymus





Oxypogon



Metallura










Heliantheini


Haplophaedia



Eriocnemis






Lafresnaya



Aglaeactis





Coeligena






Ensifera



Pterophanes





Boissonneaua




Ocreatus



Urosticte







Urochroa



?Sternoclyta



?Hylonympha



Heliodoxa









Patagoninae

Patagona



Trochilinae

Lampornithini



Lamprolaima



Eugenes





Panterpe



Heliomaster





Lampornis



Mellisugini


Tilmatura




Calliphlox





Rhodopis




Myrtis



Thaumastura






Eulidia




Philodice




Microstilbon



Chaetocercus











Doricha



Calothorax






Archilochus




Nesophlox



Mellisuga






Calypte



Selasphorus







Trochilini



Basilinna




Platystylopterus






Abeillia



Klais





Orthorhyncus




Anthocephala



Stephanoxis






Campylopterus






Cynanthus







Chalybura



Thalurania





Microchera




Goldmania



Eupherusa








Phaeochroa



Leucippus






Thaumasius




Taphrospilus



Eupetomena






Talaphorus





Trochilus



Saucerottia





Amazilia




Chrysuronia





Leucochloris



Hylocharis





Polyerata



Chlorestes

















  1. Zwykle potomstwem opiekuje się wyłącznie samica, ale w literaturze są również opisy gatunków, u których samiec bierze udział w opiece nad potomstwem (zob. Hainsworth 1977).

Przypisy

edytuj
  1. Trochilidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trochilidae Vigors, 1825 – kolibrowate - Hummingbirds (wersja: 2024-06-09). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-08-17].
  3. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hummingbirds. IOC World Bird List: Version 10.1. [dostęp 2020-03-28]. (ang.).
  4. Gerald Mayr. Fossil hummingbirds in the Old World. „Biologist”. 52 (1), s. 12–16, 2005. (ang.). 
  5. Zygmunt Bocheński, Zbigniew M. Bocheński. An Old World hummingbird from the Oligocene: a new fossil from Polish Carpathians. „Journal of Ornithology”. 149 (2), s. 211–216, 2008. DOI: 10.1007/s10336-007-0261-y. (ang.). 
  6. Mother's Day and Parental Care | BirdNote [online], birdnote.org [dostęp 2017-08-18].
  7. World of Hummingbirds, Baby Hummingbirds [online], worldofhummingbirds.com [dostęp 2017-08-18].
  8. F.R. Hainsworth, Foraging efficiency and parental care in Colibri coruscans, „The Condor”, 79 (1), 1977, JSTOR1367532.
  9. J. Boyd III: Trochilidae: Hummingbirds. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-17]. (ang.).