Noord-Amerikaans Kraton: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versie van 10 aug 2024 08:45

Het Noord-Amerikaans Kraton of Laurentia is de kern van het continent Noord-Amerika. Het is een kraton, een stuk van de aardkorst dat in het Precambrium gevormd werd, en ook een paleocontinent. Het Noord-Amerikaanse Kraton ligt bij of nabij het aardoppervlak in het Canadees Schild in het noorden en westen van Canada en in Groenland. Het kraton bestaat uit tijdens het Archeïcum (4,0 tot 2,5 miljard jaar geleden) gevormde kernen en latere toevoegingen in de vorm van orogene gordels. De Archeïsche kernen kwamen in stappen samen en groeiden aan door continentale accretie. Laurentia is een van de grootste Archeïsche kratons en het bevat de oudst bekende gesteenten en stukken aardkorst ter wereld: de Acasta Gneiss in het noordwesten van Canada en de Isuagroensteengordel op Groenland.

Naam

De naam Laurentia komt van het gebergte de Laurentiden in het zuiden van Quebec. De naam van het gebergte komt van de rivier de Sint-Laurens). In de 19e eeuw zagen Canadese geologen in dat het gesteente dat in de Laurentiden voorkomt zeer oud is. Ze noemden de regio ("geologische provincie") waar de oude gesteenten aan het oppervlakte lagen "Laurentia" en de gesteenten zelf "Laurentisch". Deze regio komt overeen met het Canadees Schild. Later ontdekte men dat het kraton zich in grote delen van de Verenigde Staten onder een laag jongere gesteenten doorloopt.

Opbouw en tektonische geschiedenis

Het samenkomen van Archeïsche blokken aardkorst (Slave, Rae, Hearne, Superior en anderen) vond plaats in het Paleoproterozoïcum, rond 2 miljard jaar geleden. Daarbij werden verschillende orogene gordels gevormd. De grootste daarvan is de Trans-Hudsongordel (ongeveer 1,9 tot 1,8 miljard jaar oud) die dwars onder de Hudsonbaai doorloopt en het Superiorkraton van het Hearnekraton scheidt. De modellen voor bewegingen van continenten in het Proterozoïcum verschillen in details, maar het is zeker dat het paleocontinent Baltica (het Oost-Europees kraton) in het oosten aan Laurentia vastzat. De tektonische structuren in de kratons komen namelijk overeen. Zeer waarschijnlijk zat ook Australië vast aan Laurentia, in het westen.

In het Neoproterozoïcum, rond 1,3 miljard jaar geleden, kwam Laurentia met de Grenville-orogenese samen met de meeste andere continenten. Bij deze samenkomst ontstond het supercontinent Rodinia. Rond 750 miljoen jaar geleden viel dit supercontinent geleidelijk uit elkaar en kwam Laurentia los te liggen. Ongeveer 420-400 miljoen jaar geleden botste Laurentia (opnieuw) in het oosten tegen Baltica. De gezamenlijke landmassa wordt Laurussia genoemd. De gebergtevorming of orogenese die daarbij plaatsvond wordt de Caledonische orogenese genoemd en het gebergte de Caledoniden.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 [[File:Tectonic structure North American craton NL.svg|thumb|300px|Opbouw van het Noord-Amerikaans kraton. [[Platform (tektoniek)|Platformen]], de gebieden waar het [[Precambrium]] bedekt is met jongere gesteenten, zijn gearceerd. Jongere [[geologische provincie]]s hebben een lichtere kleur; oudere provincies zijn donkerder. De [[Archeïcum|Archeïsche]] kernen van het kraton zijn donkerroze. In het zuiden is het kraton in de loop van het [[Proterozoïcum]] geleidelijk gegroeid door [[continentale accretie]].]]
 [[File:Laurussia fr.svg|thumb|300px|Laurentia rond 380 miljoen jaar geleden, na de aanhechting aan [[Baltica]] en [[Avalonia]].]]
-Het '''Noord-Amerikaans Kraton''' of '''Laurentia''' is de kern van het [[continent]] [[Noord-Amerika]] die in het [[Precambrium]] gevormd werd. Dit stuk van de [[aardkorst]] is een [[kraton (geologie)|kraton]] en een [[paleocontinent]]. Het kraton ontstond uit tijdens het [[Archeïcum]] (4,0 tot 2,5 miljard jaar geleden) gevormde kernen en latere toevoegingen in de vorm van [[orogene gordel]]s. De Archeïsche kernen kwamen in stappen samen en groeiden aan door [[continentale accretie]]. Laurentia is een van de grootste Archeïsche kratons ter wereld en het bevat de oudst bekende gesteenten en stukken [[aardkorst]]: de [[Acasta Gneiss]] in het noordwesten van [[Canada]] en de [[Isuagroensteengordel]] op Groenland.
+Het '''Noord-Amerikaans Kraton''' of '''Laurentia''' is de kern van het [[continent]] [[Noord-Amerika]]  in het [[Precambrium]] gevormd werd.     [[]]   [[ ]] en  [[]]. Het kraton  uit tijdens het [[Archeïcum]] (4,0 tot 2,5 miljard jaar geleden) gevormde kernen en latere toevoegingen in de vorm van [[orogene gordel]]s. De Archeïsche kernen kwamen in stappen samen en groeiden aan door [[continentale accretie]]. Laurentia is een van de grootste Archeïsche kratons en het bevat de oudst bekende gesteenten en stukken [[aardkorst]]: de [[Acasta Gneiss]] in het noordwesten van [[Canada]] en de [[Isuagroensteengordel]] op Groenland.
+== Naam ==
+De naam Laurentia komt van het gebergte de [[Laurentiden]] in het zuiden van [[Quebec]]. De naam van het gebergte komt van de rivier de [[Saint Lawrence (rivier)|Sint-Laurens]]). In de 19e eeuw zagen Canadese geologen in dat het gesteente dat in de Laurentiden voorkomt zeer oud is. Ze noemden de regio ("[[geologische provincie]]") waar de oude gesteenten aan het oppervlakte lagen "Laurentia" en de gesteenten zelf "Laurentisch". Deze regio komt overeen met het Canadees Schild. Later ontdekte men dat het kraton zich in grote delen van de Verenigde Staten onder een laag jongere gesteenten doorloopt.
 ==Opbouw en tektonische geschiedenis==
@@ Regel 7: / Regel 10: @@
 In het [[Neoproterozoïcum]], rond 1,3 miljard jaar geleden, kwam Laurentia met de [[Grenville-orogenese]] samen met de meeste andere continenten. Bij deze samenkomst ontstond het [[supercontinent]] [[Rodinia]]. Rond 750 miljoen jaar geleden viel dit supercontinent geleidelijk uit elkaar en kwam Laurentia los te liggen. Ongeveer 420-400 miljoen jaar geleden botste Laurentia (opnieuw) in het oosten tegen Baltica. De gezamenlijke landmassa wordt [[Laurussia]] genoemd. De gebergtevorming of [[orogenese]] die daarbij plaatsvond wordt de [[Caledonische orogenese]] genoemd en het gebergte de [[Caledoniden]].
-== Naam ==
-De naam Laurentia is afgeleid van de alternatieve naam voor het [[Canadees Schild]], op zijn beurt afgeleid van het Canadese gebergte de [[Laurentiden]] dat zich daar bevindt. Dit gebergte werd vernoemd naar de rivier de [[Saint Lawrence (rivier)|Sint-Laurens]]).
 [[Categorie:Precambrium]]