Onderwijs in Utrecht (stad)

De eerste school in Utrecht was verbonden aan het door bisschop Willibrord aan het begin van de 8e eeuw opgerichte Sint-Martinusklooster, en was bedoeld ter ondersteuning van het bekeringswerk. Deze Domschool kwam tot bloei onder leiding van abt Gregorius (707-776), zelf een leerling van Bonifatius. De instelling werd volgens Liudger van Utrecht^[bron?], bisschop van Münster en oud-leraar aan de school, bezocht door onder meer Franken, Friezen, Saksen en Angelen die er werden onderwezen in Bijbelstudie, canoniek recht en het lezen en schrijven van Latijn.^[6]

Tijdens de plunderingen door de Noormannen in het gebied rond Utrecht ontvluchtten de bisschoppen rond 860 deze plaats en werd de school opgeheven. Omstreeks 918 werd hij echter heropgericht als kathedraalschool, waarna de instelling uitgroeide tot een belangrijk intellectueel centrum van het Duitse Rijk; in de 10e en 11e eeuw werd het beschouwd als de belangrijkste wetenschappelijke en onderwijskundige gemeenschap, waar alle zeven vrije kunsten werden onderwezen (te weten grammatica, logica, dialectica, rekenkunde, meetkunde, sterrenkunde en muziek). In het begin van de 12e eeuw zette het verval in, toen de functie van hogeronderwijsinstelling werd overgenomen door buitenlandse universiteiten zoals die van Parijs.^[6] Vanaf de 13e eeuw fungeerde de school enkel als lagere en middelbare school voor de burgerij en kanunniken van de Domkerk.

Het onderwijsaanbod groeide in die periode exponentieel. Veel parochies kozen ervoor een school op te richten die aan de parochiekerk was verbonden en ook veelal opleidden tot een functie binnen de kerkelijke gemeenschap. Zo kreeg de Domstad er binnen korte tijd acht nieuwe scholen bij; vier parochiescholen bij de Buurkerk, Geertekerk, Sint-Jacobskerk en Nicolaïkerk en vier kapittelscholen bij de Sint-Salvatorkerk, Janskerk, Pieterskerk en Mariakerk.^[6] Daarnaast werd aan het eind van de 15e eeuw door de Broeders des Gemenen Levens een eigen instelling opgericht aan de Kromme Nieuwegracht, de Hiëronymusschool genaamd. Deze Latijnse school groeide hard, werd door het stadsbestuur gesubsidieerd. Omstreeks 1634 werd er een illustere school aan verbonden die in 1636 tot universiteit werd verheven. De Hiëronymusschool werd uiteindelijk rond 1870 het eerste gymnasium in Utrecht in de vorm van het Utrechts Stedelijk Gymnasium, tot op heden een van de twee categorale gymnasia in Utrecht; de andere is het in 1897 opgerichte Christelijk Gymnasium Utrecht.

Vanaf het eind van de negentiende eeuw nam met de welvaart in West-Europa ook het aantal onderwijsinstellingen sterk toe, en Utrecht was daarop geen uitzondering. Vooral basisscholen maakten een sterke groei door, omdat families steeds vaker de financiële middelen en de tijd hadden om hun kroost al op jonge leeftijd naar school te sturen. De oudste nog steeds bestaande basisschool is OBS Pieterskerkhof aan het Pieterskerkhof, in 1824 opgericht als de eerste openbare school.^[7] De twee grootste groeiperiodes waren de jaren 20 - vanwege de bouw van nieuwe arbeiderswijken - en de jaren 70 - naar aanleiding van de bouw van buitenwijken als Lunetten en Rijnsweerd. Vandaag de dag komt de grootste vraag naar (basis)onderwijs uit de Vinex-wijk Leidsche Rijn.

• Studentenverenigingen in Utrecht
• Studieverenigingen in Utrecht